Khi 14 tuổi, Michael J Dore cảm thấy mình không giống những bạn đồng học cùng trường nam sinh ở London.

Trong khi bạn bè tán chuyện về những cô gái mà các cậu muốn hôn vào cuối tuần hay túm năm tụm ba xem các tạp chí khiêu dâm, thì Dore chẳng cảm thấy gì và hoàn toàn dửng dưng với những chuyện đó.

“Tôi nghĩ có lẽ là mình dậy thì muộn hoặc đồng tính,” cậu nói.

Tuy nhiên, cả hai kết luận đều không hoàn toàn đúng khi mô tả về trạng thái hoàn toàn thiếu vắng ham muốn tình dục hay sự lãng mạn mà Dore cảm thấy.

“Mọi người ai cũng đều cảm thấy mình không hề bị hấp dẫn tình dục trước một số kiểu người nào đó. Nhưng với tôi thì tất cả mọi kiểu người đều không hấp dẫn.”

Một năm sau, ở tuổi 15, Dore phát minh ra một cụm từ để tự mô tả bản thân: “vô tính”.

Vào thời điểm Dore tiết lộ điều này, hồi giữa thập niên 1990, chưa hề có cộng đồng người vô tính, trong lúc cộng đồng LGBT (người đồng tính nữ, đồng tính nam, song tính và chuyển giới) lại đang phát triển.

Không có quyển sách nào về vô tính trong thư viện, và chỉ có vài nghiên cứu đơn giản và sơ sài được xuất bản trong giới học thuật về vấn đề này.

Đó thường là những nghiên cứu về các đối tượng côn trùng, thú gặm nhấm và những cá thể cừu không tỏa ra sự hấp dẫn tình dục, và cũng chẳng hề có quan hệ tình dục.

Image copyright Getty Images

Trong văn học, những trường hợp như vậy thường bị dán nhãn là “bất lực”.

Trong khi các nhà nghiên cứu bắt đầu tập hợp ý tưởng rằng có một số người sống cả đời mà không hề trải qua cảm xúc có ham muốn tình dục, chưa ai nghĩ ra một tên gọi nghiêm túc và ít xúc phạm hơn dành cho họ.

“Tôi tự nghĩ ra cụm từ để gọi bản thân mình – hay ít ra đó là cách mọi người thay mặt tôi làm,” Dore, một nhà toán học ở London nay đã 33 tuổi nói.

“Từ đó, tôi phát hiện ra rất nhiều người thực ra đã tự phát minh ra cụm từ để gọi bản thân mình.”

Mãi đến năm 2004, học giả người Canada Anthony Bogaert mới cho ra một nghiên cứu theo đó nói có khuynh hướng tỷ lệ dân cư không có ham muốn tính dục đang tăng lên.

Nghiên cứu của Bogaert sử dụng dữ liệu từ thập niên 1990 thu thập trên 18.000 người Anh. Nghiên cứu này lập luận rằng khoảng 1% dân số là người vô tính, trong đó 70% là phụ nữ.

Nghiên cứu nhận định có thể số người vô tính cũng nhiều không thua kém gì những người đồng tính. Tuy nhiên, số người được xác định là vô tính lại ít hơn nhiều so với những người đồng tính hay song tính.

Sự thận trọng này hoàn toàn dễ hiểu.

Nhìn lại bối cảnh lịch sử, việc đàn áp tàn nhẫn đã từng xảy ra với người không giống với đa số những người khác trong cộng đồng.

Ngay cả trong nghệ thuật, giải trí và văn học, những khao khát tình dục vẫn là những điều được con người ta hướng tới.

Image copyright Getty Images

Trong vở kịch Medea, nhà soạn kịch Hy Lạp cổ đại Euripides viết rằng nếu có một đời sống tình dục viên mãn, thì “bạn sẽ thấy là mình có tất cả”. Nhưng nếu mọi thứ không đâu vào đâu, “bạn sẽ chỉ cảm thấy tràn ngập cảm giác căm ghét”.

Ý tưởng cho rằng đời sống tình dục quyết định sức khoẻ và hạnh phúc của con người đã tồn tại qua thời Trung Cổ, qua thời Khai Sáng và thậm chí đến cách mạng tình dục hồi thập niên 1960.

Chẳng hạn như vào năm 1942, Philip Wylie viết rằng bản năng tính dục là “một trong ba hoặc bốn động lực căn bản nhất mà tất cả mà chúng ta có, tận hưởng và khát khao”. Từ đó có thể suy ra là nếu một người không có khao khát tình dục thì người đó cũng sẽ không có những đam mê, hành động, hoặc thậm chí cả sự tồn tại.

Một bài báo xuất bản năm 2002 trên một tạp chí thường niên ở Hoa Kỳ làm rõ quan điểm về vấn đề này.

‘Bạn gọi một người vô tính là gì?’ tác giả bài báo đăng trên tạp chí của National Religious Vocation Conference đặt câu hỏi. “Câu trả lời: Đó không phải người. Người vô tính không tồn tại. Tình dục là món quà của Thượng đế và vì thế là một phần căn bản định danh loài người.”

Sự dè dặt với sự vô tính là hoàn toàn có thể hiểu được.

Một nghiên cứu gần đây của các tác giả từ Đại học Yale yêu cầu 169 người tự nhận mình là vô tính hãy viết một tường thuật với kết thúc mở về sự phát triển của vô tính trong họ và việc họ tiết lộ điều đó với người khác.

Trong nhiều trường hợp, người được phỏng vấn kể rằng khi họ tiết lộ, người thân và bạn bè không tin.

Một phản ứng được kể lại là: “Bạn đâu phải một cái cây.”

Một người khác nói đó “chỉ là một giai đoạn” và rằng họ sẽ cảm thấy khác khi họ gặp “đúng người”. Đây cũng tranh luận dài và dễ gây tổn thương thường được dùng để thuyết phục người đồng tính rằng họ thực ra là những người dị tính bị thất tình.

Một người từng gọi đến tổng đài người đồng tính địa phương và nghĩ rằng mình sẽ được thấu hiểu, được chấp nhận bởi nhóm người trong hàng chục năm vốn từng bị coi là có xu hướng tình dục vô đạo đức hoặc bất hợp pháp.

Thế nhưng cô cảm thấy hoang mang khi người bên kia đầu dây điện thoại nói với cô, “người vô tính không tồn tại”.

Image copyright Getty Images

Người sống độc thân thường là do họ lựa chọn đời sống đó thay vì sống chung với người khác, và thường là họ theo đuổi cuộc sống độc thân bằng một lời thề. Người vô tính thì không thế.

Người bị rối loạn chức năng tính dục có những triệu chứng, và đó là những triệu chứng có thể chữa khỏi. Người vô tính là do bẩm sinh và không thể thay đổi. Người vô tính không vô dụng hay hỏng hóc bộ phận nào cả.

“Đó không phải sự độc thân,” Dore nói. “Đó không phải là xu hướng tiêu cực về tình dục. Đó cũng không phải là chọn lựa không quan hệ tình dục.”

Bogaert, giáo sư về khoa học sức khoẻ và tâm thần tại Đại học Brock, đã giành cả sự nghiệp để nghiên cứu, tìm hiểu về sự vô tính.

Tuy đã ra một cuốn sách về đề tài này hồi năm 2012, nhưng Bogaert vẫn duy trì quan điểm rằng hiểu biết của chúng ta cho đến nay vẫn còn rất hạn hẹp, và đây là lĩnh vực cần phải được nghiên cứu sâu hơn.

“Cần thêm nhiều nghiên cứu được tiến hành để tìm hiểu nguồn gốc của sự vô tính,” ông nói.

“Có các nghiên cứu cho thấy sự vô tính chịu tác độc của một số nhân tố sinh học ban đầu như gene, hormone trước khi chào đời tác động đến sự phát triển của não từ sớm.”

Một trong những phỏng đoán về sự vô tính cho rằng rất có thể sự thiếu ham muốn tính dục bắt nguồn từ việc thiếu hụt nội tiết tố.

Điều này dẫn đến ý tưởng cho rằng sự thiếu ham muốn ở người vô tính vượt ra ngoài giới hạn tính dục, giống như sự thiếu hụt testosterone, dẫn đến sự nhạt nhẽo trong các lĩnh vực khác của đời sống.

“Tôi nghĩ chúng ta cần để ngỏ khả năng rằng một số người vô tính có một loại hormone điển hình nào đó, nhưng không có mấy bằng chứng cho thấy đây là tình trạng chung của hầu hết người vô tính,” Bogaert nói.

“Ngoài ra, một số người vô tính vẫn còn một trạng thái ham muốn nào đó – nhưng là ham muốn không phải gắn bó với người khác.”

Dore đồng ý rằng có rất nhiều sự khác biệt. “Vô tính không phải trạng thái nước đôi,” anh nói.

“Đó là một thể độc lập. Một người có thể được xác định là người nửa vô tính nếu họ có ham muốn tình dục thấp hơn so với những người khác, thế nhưng họ vẫn có những lúc cảm thấy ham muốn.”

Cũng có các xu hướng khác của mỗi quan hệ lãng mạn, anh nói.

Một người vô tính có thể yêu một người khác giới, yêu một người đồng giới, yêu người ở cả hai giới hoặc yêu bất cứ ai thuộc giới tính nào, ví dụ vậy.

Một số có thể thích thú với sự gần gũi về thể chất như vuốt ve nhưng không dẫn tới quan hệ tình dục – trong khi số khác cảm thấy khó chịu.

Để diễn tả một loạt trải nghiệm của người vô tính, một nghiên cứu do Mạng lưới giáo dục và Tầm nhìn Người Vô tính (Aven), một nhóm hỗ trợ được sáng lập từ năm 2001 ở San Francisco, đã tiến hành khảo sát đối với nhóm người thừa nhận mình là người vô tính

Kết quả cho thấy 70% nói họ còn trinh, 11% nói họ không còn trinh tiết nhưng hiện tại không hoạt động tình dục, 7% nói họ có hoạt động tình dục, 17% nói họ “hoàn toàn lãnh đạm” trước tình dục. 38% người nói họ “ít nhiều lãnh đạm” trước tình dục. 27% nói họ không có nhu cầu rõ rệt đối với tình dục, nhưng 4% có lẽ hơi nhầm lẫn, nói họ có ham muốn tình dục.

Khó sống trong thế giới tính dục

Dù có nhiều khó khăn trong việc tìm hiểu nhóm người phức tạp và có nhiều mặt như vậy, Bogaert bảo lưu quan điểm rằng công trình nghiên cứu sẽ có ích cho tất cả các lĩnh vực nghiên cứu tính dục.

“Hiểu sự vô tính tốt hơn, chúng ta sẽ hiểu rõ hơn về tính dục,” ông nói. “Điều này quan trọng ở nhiều cấp độ khác nhau.”

Mặc dù ông hứng khởi với việc nghiên cứu về người vô tính, Bogaert vẫn quan tâm sâu sắc tới những thách thức mà một người vô tính phải đối mặt trong đời sống.

“Câu hỏi lớn nhất mà người vô tính phải đối mặt là làm sao có thể sống trong một thế giới được tính dục hóa quá mức,” ông nhận định.

“Họ có thể gặp phải sự kỳ thị, hoặc ít nhất là mất kết nối ở mức độ nào đó với thế giới tình dục ngoài kia. Họ có thể phải đối mặt với khó khăn khi tìm người yêu, vì một số người vô tính vẫn lãng mạn và muốn yêu thương người khác dù họ không thích tình dục.”

Người ta nói mục các câu hỏi thường gặp nhất tên website của nhóm Aven có một câu hỏi khá đáng buồn: “Liệu tôi sẽ luôn luôn cô đơn phải không?”

Năm 2009, Dore gia nhập nhóm Aven sau khi anh thấy một số sinh viên từ trường đại học của anh cũng là thành viên và anh muốn gặp họ.

“Trước đó, tôi có xu hướng tránh nói về đề tài tình dục và việc có các mối quan hệ tình cảm,” anh nói.

Điều đó thay đổi khi Dore nhận ra sự quan trọng của việc công khai.

“Nếu chúng tôi không nói về sự vô tính thì mọi người sẽ đơn giản cho rằng người vô tính không tồn tại hoặc có gì đó sai xảy ra với những người như vậy,” anh nói.

Năm sau đó, khi Dore tham gia một cuộc tuần hành lần đầu tiên ở London, anh công khai với cha mẹ rằng anh vô tính.

“Tôi nghĩ việc đó khiến mọi thứ rõ ràng hơn với họ,” anh nói.

Hai năm sau đó, Dore giúp tổ chức một hội nghị toàn cầu về người vô tính ở London.

Tổ chức Aven đã phát triển rất nhanh trong thập niên vừa qua, từ 391 thành viên năm 2003, đến 82.979 thành viên trong năm nay. Các hoạt động cũng tăng lên. Rất nhiều nhóm hoạt động trong trường giờ đã thêm vào người vô tính.

Tuy nhiên, vẫn còn thiếu cơ sở dữ liệu tốt để có con số thật sự. Vấn đề cần được làm rõ thêm. Văn phòng Thống kê Quốc gia hiện đang xem xét bổ sung “vô tính” vào danh sách các xu hướng tính dục trong bảng câu hỏi điều tra dân số Anh Quốc 2021.

“Với cộng đồng vô tính, việc được chấp nhận là điều vô cùng quan trọng,” Dore nói.

“Trong nhiều năm, người ta đã tranh luận về tính phổ biến của khuynh hướng này, và chúng tôi không có mấy thông tin để đấu tranh.”

“Con số 1% của Bogaert đưa ra lại đi kèm với rất nhiều lời chối từ trách nhiệm, và con số thực sự về số người vô tính nói chung có thể cao hơn. Điều tra dân số Anh Quốc sẽ cung cấp cơ sở dữ liệu lớn nhất cho chúng tôi. Nó sẽ đưa người vô tính lên bản đồ.”

Ngoài sự phổ biến, với Dore và những người như anh, quan trọng là phải tranh đấu với ý tưởng rằng người vô tính về mặt nào đó không trọn vẹn và kèm hoàn hảo so với những người khác.