Một người tình nguyện tham gia công tác bầu cử ôm thùng phiếu trước tòa nhà Trump Tower ở Manhattan, thành phố New York vào ngày 2-10 – Ảnh: Reuters

Thứ Ba, ngày 8-11 không phải là một sự lựa chọn tình cờ. Ngày bầu cử Tổng thống của Mỹ, cứ bốn năm diễn ra một lần, luôn được tổ chức vào ngày thứ ba đầu tiên của tháng 11. Ngày bầu cử năm nay là thứ Ba, ngày 8-11-2016.

Nguồn gốc từ chuyện đồng áng

Tại sao lại lựa chọn ngày cố định là một ngày thứ Ba của tháng 11? Câu trả lời bắt nguồn từ bối cảnh nông nghiệp và những người nông dân Mỹ thế kỷ 19.

Trong những năm 1800, phần lớn cư dân nước Mỹ đều là nông dân và sinh sống ở cách xa nơi tổ chức bầu cử.

Vì người dân thường phải đi lại ít nhất một ngày để bỏ phiếu, các nhà lập pháp thấy cần phải tạo một khoảng dao động hai ngày cho ngày bầu cử. Chọn lấy hai ngày cuối tuần là phi thực tế, vì phần lớn người dân dành ngày Chủ nhật để đi nhà thờ, còn thứ Tư là ngày nông dân họp chợ.

Sau khi cân nhắc điều này, thứ Ba đã được chọn.

Văn hóa nông nghiệp cũng là lý do giải thích vì sao ngày bầu cử của Mỹ luôn được tổ chức vào tháng 11. Người ta cho rằng tổ chức bầu cử vào mùa xuân và đầu mùa hè sẽ ảnh hưởng tới mùa gieo hạt, còn tổ chức vào cuối mùa hè và đầu mùa thu sẽ trùng với mùa thu hoạch.

Như vậy chỉ còn lại lựa chọn tốt nhất là tháng 11 – thời điểm cuối mùa thu sau khi việc thu hoạch đã hoàn tất và trước khi mùa đông khắc nghiệt tràn về.

Người Mỹ chính thức bắt đầu có thông lệ đi bầu cử vào một ngày làm việc trong tuần (chứ không phải ngày cuối tuần) từ năm 1845, khi Quốc hội thông qua một đạo luật liên bang chỉ định “ngày thứ Ba đầu tiên sau ngày thứ Hai đầu tiên” của tháng 11 là Ngày Bầu cử. Do đó ngày bầu cử luôn rơi vào khoảng từ ngày 3 đến ngày 8-11.

Vì ràng buộc phải là “ngày thứ Ba đầu tiên sau ngày thứ Hai đầu tiên”, nên như trường hợp của năm 2016 này, ngày thứ Ba đầu tiên của tháng 11 rơi vào ngày 1-11 đã không được tính là hợp lệ.

Từ đêm 8-11 đã xác định người thắng cuộc

Tuy ngay vào đêm 8-11 tới đây, nước Mỹ đã xác định được chủ nhân kế tiếp của Nhà Trắng, nhưng ứng cử viên trúng cử còn phải chờ một thủ tục theo qui định của Hiến pháp Mỹ (tuy mang tính hình thức) là cuộc bỏ phiếu của các đại cử tri diễn ra sau đó 41 ngày và đến lễ Nhậm chức mới chính thức trở thành Tổng thống thứ 45 của nước Mỹ.

Trong ngày bầu cử 8-11, các điểm bỏ phiếu trên khắp nước Mỹ sẽ mở cửa từ 7g sáng đến 20g. Việc kiểm phiếu được tiến hành ngay một cách rất nhanh gọn vì thế tùy theo số dân của từng khu vực đã có thể sớm xác định được kết quả bầu cử.

Bà Hillary Clinton đi vận động tại TP Tampa, bang Florida, ngày 26-10 – Ảnh: Reuters

Thường chỉ cần kiểm được khoảng 60-70% số phiếu bầu, người ta đã có thể xác định được ứng cử viên giành được đa số phiếu tại từng bang, để từ đó tính ra số phiếu đại cử tri dành cho ứng cử viên nào.

Đến đêm 8-11 đã có thể công bố được số phiếu đại cử tri của từng ứng viên và xác định người chiến thắng. Ứng cử viên muốn trở thành Tổng thống Mỹ phải giành được 270 phiếu trong tổng số 538 phiếu đại cử tri.

Tuy nhiên, theo Hiến pháp của Mỹ, đó chỉ mới là kết thúc phần bầu phiếu phổ thông để làm cơ sở tính số phiếu đại cử tri dành cho từng ứng cử viên.

“Thủ tục” đại cử tri

Đến ngày 18-12-2016, 538 đại cử tri – tương ứng với số thượng nghị sĩ và hạ nghị sĩ trong toàn nước Mỹ cộng với ba đại biểu của Thủ đô Washington D.C – sẽ thay mặt cử tri của mình chính thức bỏ phiếu bầu Tổng thống.

Đây chỉ là một thủ tục mang tính hình thức. Về mặt lý thuyết, vẫn có thể xảy ra tình huống đảo ngược kết quả bầu cử nếu có sự kiện đột biến nào đó khiến các đại cử tri thay đổi phiếu bầu của mình làm thay đổi kết quả bầu Tổng thống đã được công bố ngày 8-11.

Tuy nhiên, qua lịch sử 58 cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ chưa từng xảy ra tình huống này.

Ứng viên Donald Trump trong sự kiện vận động tại TP Charlotte, bang North Carolina, ngày 26-10 – Ảnh: Reuters

Lễ nhậm chức của Tổng thống thứ 45 của nước Mỹ sẽ diễn ra tại Washington D.C vào ngày 20-1-2017. Ngày nhậm chức cũng là một thời điểm được ấn định, luôn là ngày 20-1 và sẽ chuyển thành ngày 21-1 nếu ngày 20 rơi vào Chủ nhật.

Với những diễn biến của cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ đang vào giai đoạn nước rút như hiện nay, có lẽ ngày lễ Nhậm chức sắp tới, nước Mỹ sẽ được chứng kiến một bước ngoặt lịch sử nếu như bà Hillary Clinton trở thành chủ nhân mới của Nhà Trắng: lần đầu tiên trong lịch sử nước Mỹ có một nữ Tổng thống. Và nếu từ cựu Đệ nhất phu nhân trở thành tân Tổng thống, bà Hillary cũng sẽ giúp gia đình nhà Clinton ghi dấu ấn vào lịch sử nước Mỹ: trở thành cặp vợ chồng đầu tiên cùng đảm nhiệm cương vị Tổng thống.