Đám đông ủng hộ Trump đa phần là da trắng và người già, đám đông của Hillary đông da màu và đa dạng hơn.

Rời khỏi cuộc vận động của cựu Tổng thống Bill Clinton ở Columbus hôm 29/10, Gregg, một cử tri da trắng dẫn tôi đi quanh khu dân cư dọc đại lộ Mt. Vernon gần đó.

“Đây vốn là lằn ranh phân chia sắc tộc trước kia”, Gregg chỉ vào hai bên nhà cửa dọc đại lộ Mt Vernon. “Một bên là trắng, một bên là da màu. Lằn ranh sắc tộc đã xoá bỏ từ lâu (về mặt chính sách), nhưng đầu óc con người thì không thay đổi nhanh như thế”, ông nói.

Các ngôi nhà gỗ của người da đen phía nam đại lộ Mt. Vernon hầu hết trong tình trạng xuống cấp, những ngôi nhà lâu ngày không được sơn sửa. Một số người da đen đang tụ tập trước hiên nhà – khu phía đông này là khu nghèo của Columbus, thủ phủ bang Ohio.

Cựu Tổng thống Bill Clinton tại cuộc vận động tranh cử cho vợ mình ở Columbus hôm 29/10. Ảnh: Thanh Tuấn.

Donald Trump đang dẫn Hillary Clinton từ 1-3 điểm % ở đây, bang có tỷ lệ người da trắng cao nhất ở Mỹ. Khó khăn của Hillary ở Ohio cũng là khó khăn chung của phe Dân chủ: họ đang mất dần ủng hộ của những cử tri da trắng, đặc biệt những người ở vùng nông thôn và thất học.

Trong khi đám đông ủng hộ Trump đa phần là da trắng và người già, đám đông của Hillary đông da màu và đa dạng hơn. Bầu cử tổng thống Mỹ năm nay ngày càng rõ nét với sự đối lập về sắc tộc.

Mất dần những ông ‘da trắng, bụng to’

15 năm trước ở Florida, anh Đinh Công Bằng, một chuyên gia công nghệ thông tin làm việc tại hạt Leon, rất nhớ mỗi lần đi họp là thấy những chuyên gia ngồi cạnh mình đều là những ông “da trắng, bụng to, đầu hói”. Người da trắng từng một thời chi phối công việc này trong thời gian dài.

Nhưng 15 năm qua, thế chi phối này của người trắng đang mất dần. Công việc này đang dần rơi vào tay những người Ấn và châu Á. “Các cuộc họp của tôi giờ xung quanh đa phần là châu Á.Các ông da trắng, bụng to, đầu hói không còn nữa”, anh Bằng nói với Zing.vn

Những ông bác sĩ da trắng dần mất việc trước những bác sĩ người Trung Đông và Ấn Độ. Những công việc chân tay lương thấp thì bị những người nhập cư thiểu số lấy mất, hoặc, dưới tác động của toàn cầu hoá, được chuyển sang các nước đang phát triển. Cơ hội việc làm không còn dễ cho những người da trắng, đặc biệt những người không học hành đầy đủ.

“Trước kia, khi có việc gì khó, mình phải đến hỏi những người da trắng. Họ là những người nhiều cơ bắp, họ có kỹ năng. Giờ thì Google thay họ hết. Đây là thảm kịch với những người trung niên da trắng ở các thị trấn nhỏ”, anh Bằng nói.

Giây phút kinh hoàng nhất của lịch sử Mỹ

Đồng ý với quan điểm này, giáo sư chính trị học Graham Wilson của Đại học Boston nói với Zing.vn rằng đó là thực tế “của những người thua cuộc trong toàn cầu hoá”.

Ông thừa nhận, đây giống như cuộc vùng vẫy lần chót của người da trắng, một thử thách quan trọng quyết định nước Mỹ sẽ đi về đâu về mặt ý thức hệ.

“Họ không phải đến từ nông thôn hoàn toàn mà là những người hạn chế về kỹ năng và giờ phải cạnh tranh với lao động chân tay từ các nước khác (thường thì thua cuộc). Họ cũng đến từ những vùng ít có tương tác với bên ngoài và thường kém về mặt kinh tế”, giáo sư Graham Wilson phân tích.

Cuộc bầu cử tổng thống Mỹ 2016 giống như cuộc vùng vẫy lần chót của người da trắng. Ảnh: Thanh Tuấn.

Nhà sử học nổi tiếng Richard Hofstadter nói “những giây phút kinh hoàng nhất của chính trị Mỹ thường xuất hiện khi một nhóm chi phối cũ cảm thấy mình đang mất dần quyền lực”.

Đây không phải lần đầu tiên có sự thay đổi nhóm sắc tộc chi phối này ở Mỹ. Ông lấy ví dụ việc những người Tin lành, từng là nhóm chi phối, chống đối dữ dội thế nào trong thời kỳ chống rượu (1920-33) ở Mỹ như một cách chống những người Ý Công giáo nhập cư (khi Kennedy đắc cử tổng thống năm 1960, ông là tổng thống Công giáo đầu tiên của nước Mỹ).

“Tương tự, nước Mỹ đang chuyển tiếp sang giai đoạn người da trắng không còn chiếm đa số, phụ nữ có thêm quyền lực và địa vị. Những lo sợ như vậy đã dẫn đến sự xuất hiện Trump”, ông Wilson nói.

Obama: Biểu tượng người da trắng đánh mất quyền lực

Chia sẻ quan điểm này, giáo sư Franita Tolson của trường luật tại Đại học bang Florida nói với Zing.vn: “Nhiều cử tri của Trump cảm giác họ bị ra rìa trong nhiều năm và họ xem các nhóm thiểu số là nguyên nhân của mọi bất công”.

Theo giáo sư Wilson, việc nhóm da trắng biết rằng xu thế này không thể đảo ngược được càng khiến họ thêm giận dữ. Nhiều nhóm da trắng nhìn nhận việc Obama lên làm tổng thống như một biểu tượng cho sự đánh mất quyền lực của người da trắng.

150 năm trước, những người da trắng còn là chủ nô ở mảnh đất này. Và phải đến 1965, nửa thế kỷ trước, nước Mỹ mới thông qua luật về bầu cử bình quyền và chấm dứt tình trạng phân biệt chủng tộc. Với nhóm người da trắng chi phối trong xã hội Mỹ, họ đang trải qua những thay đổi kinh hoàng trong một thế hệ.

Việc Obama bị chống kịch liệt ở quốc hội trong 8 năm qua hay việc cử tri của Trump chống ông đã được nhiều nhà phân tích chỉ ra là xuất phát từ nguồn gốc phân biệt chủng tộc vẫn còn dai dẳng ở Mỹ.

Một điều không giúp người da trắng nữa là về mặt dân số học: họ đang là nhóm có tỉ lệ tử cao nhất trong các nhóm dân cư Mỹ.

Điều tra của cơ quan dân số Mỹ năm 2015 tính rằng người da trắng sẽ trở thành thiểu số vào năm 2044. Người da trắng dù chiếm 62% dân số nhưng lại chiếm tới 78% tỷ lệ tử ở nước Mỹ – tỉ lệ tử cao nhất trong các nhóm sắc tộc.

Ở Florida, anh Bằng giải thích nếu trước kia có máy khoan hỏng, anh sẽ kiếm ông da trắng để sửa. Mất 20-50 USD tiền công sửa cho cái máy có giá 300 USD.

“Giờ khi máy hỏng thì tôi vứt thẳng đi, có thể mua máy Trung Quốc với cùng giá công trả ông thợ da trắng. Khi tôi vứt chiếc máy thì cũng đồng nghĩa là vứt đi anh hàng xóm da trắng”, anh Bằng nói.

Những người da trắng trước chỉ làm nông nghiệp thì giờ cảm thấy mình vô dụng, tù túng và cũ kỹ với nhu cầu mới của xã hội – một xã hội ngày càng nhiều những việc làm bằng công nghệ và các loại hình kinh tế mới.

Họ bối rối trước áp lực thay đổi này và Trump đưa ra những thông điệp với họ được coi là lối thoát.

Đa số cử tri gốc Việt bầu cho Clinton hay Trump ?

Bầu cử Mỹ: Những cú ra đòn điểm huyệt

Các cuộc thăm dò ý kiến cho thấy rằng các cử tri Mỹ vẫn còn do dự giữa hai ứng cử viên.

Chỉ còn vài ngày nữa cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ sẽ diễn ra. Cho tới lúc này chưa có gì được quyết định cả, đặc biệt trong bối cảnh cuộc cải tổ nhân sự cùng các bài phát biểu chính sách quan trọng trong chiến dịch của ông Trump.

Các phương tiện truyền thông và công chúng đã tập trung vào vấn đề nhập cư, khủng bố, chính sách đối ngoại, và đặc điểm cá nhân với những rắc rối tiềm tàng của mỗi ứng cử viên, nhưng ít bàn tới chính sách kinh tế, trong khi có sự khác biệt đáng kể giữa các cương lĩnh chính sách kinh tế của hai ứng viên.

Đầu tiên, hãy xem xét vấn đề chi tiêu công. Bà Clinton ủng hộ các chi phí phúc lợi như mở rộng các phúc lợi an sinh xã hội (các khoản nợ không có nguồn chi trả của quỹ này đã vượt quá nợ quốc gia), miễn học phí tại các trường đại công lập và giảm nợ vay cho sinh viên, cũng như một “lựa chọn công” được thêm vào Luật Chăm sóc y tế giá phải chăng năm 2010 (2010 Affordable Care Act), còn được gọi là Obamacare. Bà cũng nói rằng bà sẽ ủng hộ chính sách công nghiệp năng lượng xanh tốn kém của Tổng thống Barack Obama, trong đó ưu tiên một số nguồn năng lượng, và thậm chí một số doanh nghiệp cụ thể, với thiệt hại được đẩy sang cho các doanh nghiệp khác.

Ảnh:Political

Trái lại, Trump cho biết ông sẽ giữ nguyên an sinh xã hội như hiện nay, bãi bỏ và thay thế Obamacare, và khiến cho chi tiêu chính phủ hiệu quả hơn (mặc dù ở đây ông đã không đưa ra những chi tiết cụ thể).

Về thuế, bà Clinton nói rằng bà sẽ làm cho hệ thống thuế của Mỹ mang tính lũy tiến hơn, mặc dù nó đã là hệ thống lũy tiến nhất trong số các nền kinh tế phát triển. Cụ thể, bà Clinton đã kêu gọi tăng thuế bất động sản và thuế suất cá nhân đối với những người có thu nhập cao nhất – điều cũng ảnh hưởng đến các doanh nghiệp nhỏ – đồng thời đặt mức giới hạn đối với các khoản khấu trừ chi tiết. Bà hầu như không thể hiện khuynh hướng sẽ giảm các loại thuế doanh nghiệp.

Ông Trump đang đề xuất mức thuế suất thấp hơn đối với cá nhân và các doanh nghiệp Mỹ. Nước Mỹ hiện có mức thuế doanh nghiệp liên bang là 35%, cao nhất trong khối OECD. Trump đang kêu gọi giảm xuống dưới mức trung bình 15%, với các khoản đầu tư kinh doanh trong năm đầu có thể được khấu trừ toàn bộ.

Về thương mại, bà Clinton đã bất ngờ phản đối Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), một thỏa thuận thương mại đa quốc gia được đàm phán bởi chính quyền Obama và 11 quốc gia Thái Bình Dương khác. Khác với chồng mình, người đã ủng hộ và ký kết những thỏa thuận thương mại tự do trong suốt nhiệm kỳ tổng thống của ông, bà Clinton đang nhích gần hơn sang phe những người theo chủ nghĩa bảo hộ của Đảng Dân chủ.

Lập trường thương mại của bà Clinton không có gì nhiều để ủng hộ, nhưng của ông Trump thậm chí còn tệ hơn. Trong đó, ông Trump đã đe dọa một cuộc chiến tranh thương mại với Trung Quốc và Mexico, đồng thời nói rằng ông sẽ đàm phán lại những hiệp định thương mại hiện có của Mỹ. Có thể hiểu là bà Clinton và ông Trump đang trao tiếng nói cho những người lao động ở tầng lớp trung lưu và thấp hơn, những người đã bị bỏ lại phía sau bởi toàn cầu hóa. Nhưng phản hồi chính sách tốt nhất là không nên áp dụng chủ nghĩa bảo hộ (điều sẽ khiến cho cuộc sống của nhiều người còn trở nên tồi tệ hơn), mà nên hỗ trợ tốt hơn cho những người lao động bị mất việc làm.

Cuối cùng, bà Clinton và ông Trump khác nhau trên phương diện thâm hụt ngân sách và nợ quốc gia. Việc mở rộng an sinh xã hội và các chi tiêu khác cùng những kế hoạch của bà Clinton nhằm duy trì lâu dài hệ thống chăm sóc sức khỏe Obamacare mà không kiềm chế các chi phí phúc lợi trong tương lai – vốn được dự đoán sẽ tăng vọt, cho thấy những khoản thâm hụt lớn sẽ tiếp tục tăng lên trong suốt nhiệm kỳ tổng thống của bà. Điều này khác quá xa với những điều chồng bà đã làm: ông Bill Clinton đã làm việc với một Quốc hội do đảng Cộng hòa kiểm soát để cân bằng ngân sách trong những năm cuối cùng nhiệm kỳ tổng thống của mình.

Trump mới đây đã giảm bớt chi phí ngân sách trong đề xuất cắt giảm thuế của mình để đem chúng đến gần hơn với các mục tiêu của các nghị sĩ đảng Cộng hòa. Kể cả khi thu ngân sách có gia tăng nhờ tăng trưởng kinh tế, thì ông vẫn sẽ cần cân bằng lại những khoản cắt giảm thuế của mình bằng cách kiểm soát chi tiêu, đặc biệt là về các phúc lợi. Nếu không, một nhiệm kỳ tổng thống của Trump cũng có thể có những vấn đề nghiêm trọng về nợ.

Một đề xuất mà cả hai ứng cử viên đều đồng ý là chi tiêu mạnh tay cho cơ sở hạ tầng. Thật không may, trong khi phần nào điều này là hợp lý đối với chính phủ liên bang, không ứng cử viên nào đảm bảo được rằng tiền sẽ không bị chi tiêu sai lệch thông qua chính trị hóa hay chủ nghĩa thân hữu. Nước Mỹ không cần lặp lại những việc làm vô ích nhằm kích thích chi tiêu thông qua xây dựng cơ sở hạ tầng dưới thời chính quyền Obama.

Về tổng thể, bà Clinton sẽ ưu tiên phân phối lại thu nhập hơn so với tăng trưởng kinh tế, trong khi ông Trump ưu tiên hơn cho tăng trưởng. Tăng trưởng của nước Mỹ là mối quan tâm toàn cầu vì nó thúc đẩy tăng trưởng ở mọi nơi khác thông qua nhu cầu của người tiêu dùng và thương mại với Mỹ. Nhưng hai nguồn chính của tăng trưởng, tăng năng suất và đầu vào lao động (chẳng hạn như tổng số giờ công lao động), đều đã giảm đi đáng kể trong những năm gần đây. Nền kinh tế Mỹ đã tăng trưởng với tốc độ trung bình hàng năm là 3% trong những thập kỷ sau Thế chiến II, nhưng nó thậm chí đã không đạt được ba quý nào liên tiếp tăng trưởng ở mức 3% trong suốt thập niên qua.

Có những lý giải khác nhau cho việc tăng trưởng năng suất chậm. Nhà kinh tế Robert Gordon thuộc Đại học Northwestern chỉ ra rằng đổi mới công nghệ hiện nay góp phần nhỏ hơn vào tăng trưởng kinh tế so với những đột phá (về công nghệ) trước đây như điện, đầu máy xe lửa, hàng không, và điện toán. Nhà kinh tế Lawrence Summers thuộc Đại học Harvard đã nhắc tới “tình trạng trì trệ trường kỳ” (secular stagnation), một thuật ngữ được nhà kinh tế Alvin Hansen đưa ra vào những năm 1930 để mô tả tình trạng nhu cầu ảm đạm và thiếu cơ hội đầu tư có lợi nhuận dài hạn. Quan điểm riêng của tôi là chính sách kinh tế yếu kém đã không khuyến khích được đầu tư, kinh doanh và làm việc.

Các cuộc thăm dò ý kiến cho thấy rằng các cử tri còn đang do dự giữa hai ứng cử viên. Để được bầu và thực sự có quyền đưa ra chương trình nghị sự của mình, bà Clinton sẽ cần phải minh bạch và trung thực hơn về những sai lầm trong quá khứ. Đồng thời về chính sách kinh tế, bà nên trung dung hơn, hướng tới các biện pháp tập trung vào tăng trưởng, đồng thời nên xa rời lập trường thiên tả mà bà áp dụng trong chiến dịch tranh cử sơ bộ chống lại Thượng nghị sĩ bang Vermont Bernie Sanders. Ông Trump, về phần mình, sẽ cần phải thể hiện một chút khiêm tốn và sự bao dung, và cởi mở hơn với lời khuyên từ những người khác trong những vấn đề mà ông thiếu kinh nghiệm.

Trong khi Đảng Cộng hòa đang ở trong một cuộc chiến căng thẳng với Đảng Dân chủ để tiếp tục giữ quyền kiểm soát Thượng Viện, họ có thể vẫn sẽ duy trì được đa số trong Hạ viện. Kết quả là, trên nhiều vấn đề chính sách, mọi con mắt sẽ đổ dồn vào Chủ tịch Hạ viện Paul Ryan, người có khả năng sẽ đóng vai trò là một đối trọng, và đôi khi là đối tác, của bà Clinton, hoặc là một cố vấn và một đối tác thường xuyên hơn của ông Trump.

Michael J. Boskin/ Project Syndicate

Michael J. Boskin, giáo sư kinh tế học của đại học Stanford, là thành viên cấp cao của Viện Hoover. Ông cũng là chủ tịch hội đồng cố vấn kinh tế của George H. W. Bush từ năm 1989 đến năm 1993 và đứng đầu Uỷ ban Boskin – một bộ phận tham mưu của Quốc hội giúp chỉ ra các sai sót trong dự báo lạm phát chính thức ở Mỹ.

Chuyên mục hợp tác cùng Chuyên trang Nghiên cứu Quốc tế (nghiencuuquocte.net)

Tuần Việt Nam lược trích và đặt lại tiêu đề.